Choroba dekompresyjna lub ciśnieniowa(DCS – ang. decompression sickness)
Terminu tego używa się do opisywania zespołu procesów patologicznych zachodzących w organizmie spowodowanych nieprawidłowo (dla danego osobnika lub nurkowania) przeprowadzoną dekompresją. Podczas każdej dekompresji (wynurzania-zmniejszania ciśnienia otaczającego) dochodzi w tkankach do formowania się pęcherzyków gazu w tkankach. Jeśli dekompresja jest prawidłowa powstające pęcherzyki są małe i nie wywołują żadnych objawów – są to pęcherzyki „nieme”. Pęcherzyki powstają we wszystkich miejscach organizmu. W niektórych tkankach szybciej dochodzi do wysycenia azotem. Inne tak zwane tkanki „wolne” potrzebują na to dłuższego czasu. Stąd podczas planowania dekompesji należy wziąć po uwagę jak największą ilość rodzajów tkanek, tak żeby na żadnym jej etapie nie dopuścić do zbyt dużego wysycenia żadnej z nich. Poniższe wykresy pokazują wysycenie tkanek na początku, w połowie i pod koniec typowego 40minutowego nurkowania na 30m.
Powstające pęcherzyki można podzielić umownie na dwie grupy.
Obserwuje się pęcherzyki pozanaczyniowe zlokalizowane głównie w tkance tłuszczowej, kościach, tkankach szpiku. Powiększające się pęcherzyki gazu mogą rozrywać naczynia krwionośne i wywoływać miejscowe reakcje zapalne. Do rozerwanych naczyń może dostawać się tłuszcz powodując groźne dla życia zatory tłuszczowe. Powstają również pęcherzyki w świetle naczyń – tak zwane pęcherzyki wewnątrznaczyniowe. Powstają one głównie w żyłach. W warunkach naturalnych ulegają one wchłonięciu w płucach – drobna sieć żylna otaczająca tkankę płucną „filtruje” pęcherzyki. Przy występowaniu wady serca polegającej na istnieniu przetrwałego otworu przedsionkowego, krew żylna (przy wysiłku, podczas wykonania próby Valsalvy) miesza się z tętniczą. Pęcherzyki pojawiające się w tętnicach mogą zatykać drobne naczynia np. w mózgu powodując niedokrwienie i w następstwie zaburzenia przytomności.
Choroba dekompresyjna jest jednym z głównych czynników ryzyka występującym w nurkowaniu. Nurek nie powinien się wstydzić lub być zakłopotanym z powodu wystąpienia objawów choroby. Zdarza się, że objawy występują po normalnym nurkowaniu bezdekompresyjnym, przeprowadzonym zgodnie z konserwatywnymi tabelami dekompresyjnymi.
Wzrost zachorowalności na chorobę dekompresyjną może być wynikiem:
- zbyt szybkiego wynurzania
- nurkowania wielokrotne jednego dnia
- nurkowania głębokie i długo trwające
- pominięcia przystanku dekompresyjnego
- nurkowania z profilem typu „zęby piły”
- loty samolotem krótko po nurkowaniu
- wycieczki wysokogórskie po nurkowaniu
- działanie czynników predysponujących (odwodnienie, hipotermia, wysiłek fizyczny, zmęczenie, zła kondycja fizyczna, brak treningu, przetrwały otwór owalny, obecność alkoholu we krwi).
W większości przypadków przyczyną są te ostatnio wymienione czynniki. W jednym z dużych centrów rekompresyjnych wszystkie przypadki z 1995 roku zostały zdiagnozowane jako spowodowane odwodnieniem. Odwodnienie było znaczącym czynnikiem współodpowiedzialnym za niemożliwość dyfuzji gazu z tkanek w odpowiednim tempie.
Rodzaje DCS
Ogólnie wyróżnia się trzy główne typy choroby dekompresyjnej, jednak dokładna definicja i dokładne podziały są niekończącym się źródłem dyskusji w kręgach zajmujących się hiperbarią. Wielu lekarzy widzi taki podział jako niekonieczny i często niemożliwy do zastosowania w praktyce.
Objawy choroby dekompresyjnej występują w 90% przypadków do 6 godzin po nurkowaniu.
- objawy kostno-stawowe – ból w mięśniach lub ścięgnach w okolicy dużych stawów. Są to najczęśćiej staw barkowy, łokciowy, biodrowy, kolanowy. Poruszanie kończynami nasila bóle
- objawy skórne – swędzenie skóry, zaczerwienienie, niekiedy biało-niebiesk-czerwone plamy-skóra marmurkowata
- objawy płucne-duszność, szyki oddech, napadowy suchy kaszel, ból w klatce piersiowej
- objawy sercowe – przypominają typowy ból wieńcowy(ból za mostkiem, piekący promieniujący do ręki, żuchwy, szyi)
- objawy uszkodzenia rdzenia kręgowego-drętwienie i osłabienie kończyn dolnych, zaburzenia czucia, czasem całkowite porażenie kończyn, zaburzenia funkcji pęcherza moczowego i odbytnicy
- objawy uszkodzenia mózgu- zaburzenia wzroku, słuchu, mowy, porażenia mięśni twarzy, drgawki, utrata przytomności
- objawy ze strony ucha środkowego – szum w uszach, utrata słuchu, zawroty głowy i zaburzenia równowagi, wymioty
Typ 1 choroby dekompresyjnej – objawy charakteryzują się tylko bólem, głównie w dużych stawach i zmianami skórnymi
Typ 2 choroby dekompresyjnej – cięższe objawy, obejmujące centralny układ nerwowy – objawy neurologiczne ze strony rdzenia kręgowego i mózgu wymienione powyżej
Nurkowie pragnący nurkować technicznie powinni dokładnie poznać z fizjologią choroby dekompresyjnej, rekomendujemy także dodatkowe źródła informacji podane w załącznikach tego podręcznika.
Postępowanie w przypadku wystąpienia DCI
Jest ustalona procedura postępowania w przypadku wystąpienia choroby dekompresyjnej. Jeżeli tylko zostaną rozpoznane objawy to należy rozpocząć leczenie, najszybciej jak to będzie możliwe. Należy pamiętać, że jedynym sposobem leczenia choroby dekompresyjnej jest jak najszybsza rekompresja w komorze hiperbarycznej.
1.Sprawdzić przytomność, oddech i tętno. Resuscytować jeżeli będzie to konieczne.
2.Położyć ofiarę. Spowoduje to zmniejszenie obciążenia układu krwionośnego spowolni to tworzenie się nowych pęcherzyków w organizmie
3.Podać 100% tlen. Pozwoli to na łatwiejszą dyfuzję azotu z organizmu oraz zmniejszy szansę na pogorszenie się stanu poszkodowanego.
4.Traktować poszkodowanego jak osobę we wstrząsie. Zapobiegać utracie ciepła, okryć. Stres może dodatkowo osłabić ofiarę i pogorszyć jej stan ogólny. Należy uspokoić zarówno ofiarę jak i świadków wypadku. Pamiętaj, że świadkowie wypadku także mogą być przerażeni. Wyznacz kogoś, aby zorganizować im zajęcie.
5.Skontaktuj się z odpowiednimi jednostkami, aby zapewnić opiekę lekarską i hiperbaryczną oraz żeby przygotować transport.
6.Jeśli poszkodowany jest przytomny podawaj ciepłe niesłodzone, napoje do picia.
7.Zapisz szczegóły nurkowania, udzieloną pierwszą pomoc i reakcje ofiary. Zabezpiecz sprzęt ofiary do późniejszej inspekcji, w szczególności komputer nurkowy z zapisem profilu nurkowania. Upewnij się, że wszystkie możliwe informacje (oraz komputer nurkowy poszkodowanego) przekazałeś wraz z nim do komory.
W wielu przypadkach objawy mogą ustąpić samoistnie, jeżeli poda się poszkodowanemu czysty tlen. Nawet, jeżeli objawy ustąpią to poszkodowany powinien zostać zbadany przez lekarza specjalistę, powinien powstrzymać się także od nurkowania do momentu wyrażenia na to zgody przez lekarza.
Terminu tego używa się do opisywania zespołu procesów patologicznych zachodzących w organizmie spowodowanych nieprawidłowo (dla danego osobnika lub nurkowania) przeprowadzoną dekompresją. Podczas każdej dekompresji (wynurzania-zmniejszania ciśnienia otaczającego) dochodzi w tkankach do formowania się pęcherzyków gazu w tkankach. Jeśli dekompresja jest prawidłowa powstające pęcherzyki są małe i nie wywołują żadnych objawów – są to pęcherzyki „nieme”. Pęcherzyki powstają we wszystkich miejscach organizmu. W niektórych tkankach szybciej dochodzi do wysycenia azotem. Inne tak zwane tkanki „wolne” potrzebują na to dłuższego czasu. Stąd podczas planowania dekompesji należy wziąć po uwagę jak największą ilość rodzajów tkanek, tak żeby na żadnym jej etapie nie dopuścić do zbyt dużego wysycenia żadnej z nich. Poniższe wykresy pokazują wysycenie tkanek na początku, w połowie i pod koniec typowego 40minutowego nurkowania na 30m.
Powstające pęcherzyki można podzielić umownie na dwie grupy.
Obserwuje się pęcherzyki pozanaczyniowe zlokalizowane głównie w tkance tłuszczowej, kościach, tkankach szpiku. Powiększające się pęcherzyki gazu mogą rozrywać naczynia krwionośne i wywoływać miejscowe reakcje zapalne. Do rozerwanych naczyń może dostawać się tłuszcz powodując groźne dla życia zatory tłuszczowe. Powstają również pęcherzyki w świetle naczyń – tak zwane pęcherzyki wewnątrznaczyniowe. Powstają one głównie w żyłach. W warunkach naturalnych ulegają one wchłonięciu w płucach – drobna sieć żylna otaczająca tkankę płucną „filtruje” pęcherzyki. Przy występowaniu wady serca polegającej na istnieniu przetrwałego otworu przedsionkowego, krew żylna (przy wysiłku, podczas wykonania próby Valsalvy) miesza się z tętniczą. Pęcherzyki pojawiające się w tętnicach mogą zatykać drobne naczynia np. w mózgu powodując niedokrwienie i w następstwie zaburzenia przytomności.
Choroba dekompresyjna jest jednym z głównych czynników ryzyka występującym w nurkowaniu. Nurek nie powinien się wstydzić lub być zakłopotanym z powodu wystąpienia objawów choroby. Zdarza się, że objawy występują po normalnym nurkowaniu bezdekompresyjnym, przeprowadzonym zgodnie z konserwatywnymi tabelami dekompresyjnymi.
Wzrost zachorowalności na chorobę dekompresyjną może być wynikiem:
- zbyt szybkiego wynurzania
- nurkowania wielokrotne jednego dnia
- nurkowania głębokie i długo trwające
- pominięcia przystanku dekompresyjnego
- nurkowania z profilem typu „zęby piły”
- loty samolotem krótko po nurkowaniu
- wycieczki wysokogórskie po nurkowaniu
- działanie czynników predysponujących (odwodnienie, hipotermia, wysiłek fizyczny, zmęczenie, zła kondycja fizyczna, brak treningu, przetrwały otwór owalny, obecność alkoholu we krwi).
W większości przypadków przyczyną są te ostatnio wymienione czynniki. W jednym z dużych centrów rekompresyjnych wszystkie przypadki z 1995 roku zostały zdiagnozowane jako spowodowane odwodnieniem. Odwodnienie było znaczącym czynnikiem współodpowiedzialnym za niemożliwość dyfuzji gazu z tkanek w odpowiednim tempie.
Rodzaje DCS
Ogólnie wyróżnia się trzy główne typy choroby dekompresyjnej, jednak dokładna definicja i dokładne podziały są niekończącym się źródłem dyskusji w kręgach zajmujących się hiperbarią. Wielu lekarzy widzi taki podział jako niekonieczny i często niemożliwy do zastosowania w praktyce.
Objawy choroby dekompresyjnej występują w 90% przypadków do 6 godzin po nurkowaniu.
- objawy kostno-stawowe – ból w mięśniach lub ścięgnach w okolicy dużych stawów. Są to najczęśćiej staw barkowy, łokciowy, biodrowy, kolanowy. Poruszanie kończynami nasila bóle
- objawy skórne – swędzenie skóry, zaczerwienienie, niekiedy biało-niebiesk-czerwone plamy-skóra marmurkowata
- objawy płucne-duszność, szyki oddech, napadowy suchy kaszel, ból w klatce piersiowej
- objawy sercowe – przypominają typowy ból wieńcowy(ból za mostkiem, piekący promieniujący do ręki, żuchwy, szyi)
- objawy uszkodzenia rdzenia kręgowego-drętwienie i osłabienie kończyn dolnych, zaburzenia czucia, czasem całkowite porażenie kończyn, zaburzenia funkcji pęcherza moczowego i odbytnicy
- objawy uszkodzenia mózgu- zaburzenia wzroku, słuchu, mowy, porażenia mięśni twarzy, drgawki, utrata przytomności
- objawy ze strony ucha środkowego – szum w uszach, utrata słuchu, zawroty głowy i zaburzenia równowagi, wymioty
Typ 1 choroby dekompresyjnej – objawy charakteryzują się tylko bólem, głównie w dużych stawach i zmianami skórnymi
Typ 2 choroby dekompresyjnej – cięższe objawy, obejmujące centralny układ nerwowy – objawy neurologiczne ze strony rdzenia kręgowego i mózgu wymienione powyżej
Nurkowie pragnący nurkować technicznie powinni dokładnie poznać z fizjologią choroby dekompresyjnej, rekomendujemy także dodatkowe źródła informacji podane w załącznikach tego podręcznika.
Postępowanie w przypadku wystąpienia DCI
Jest ustalona procedura postępowania w przypadku wystąpienia choroby dekompresyjnej. Jeżeli tylko zostaną rozpoznane objawy to należy rozpocząć leczenie, najszybciej jak to będzie możliwe. Należy pamiętać, że jedynym sposobem leczenia choroby dekompresyjnej jest jak najszybsza rekompresja w komorze hiperbarycznej.
1.Sprawdzić przytomność, oddech i tętno. Resuscytować jeżeli będzie to konieczne.
2.Położyć ofiarę. Spowoduje to zmniejszenie obciążenia układu krwionośnego spowolni to tworzenie się nowych pęcherzyków w organizmie
3.Podać 100% tlen. Pozwoli to na łatwiejszą dyfuzję azotu z organizmu oraz zmniejszy szansę na pogorszenie się stanu poszkodowanego.
4.Traktować poszkodowanego jak osobę we wstrząsie. Zapobiegać utracie ciepła, okryć. Stres może dodatkowo osłabić ofiarę i pogorszyć jej stan ogólny. Należy uspokoić zarówno ofiarę jak i świadków wypadku. Pamiętaj, że świadkowie wypadku także mogą być przerażeni. Wyznacz kogoś, aby zorganizować im zajęcie.
5.Skontaktuj się z odpowiednimi jednostkami, aby zapewnić opiekę lekarską i hiperbaryczną oraz żeby przygotować transport.
6.Jeśli poszkodowany jest przytomny podawaj ciepłe niesłodzone, napoje do picia.
7.Zapisz szczegóły nurkowania, udzieloną pierwszą pomoc i reakcje ofiary. Zabezpiecz sprzęt ofiary do późniejszej inspekcji, w szczególności komputer nurkowy z zapisem profilu nurkowania. Upewnij się, że wszystkie możliwe informacje (oraz komputer nurkowy poszkodowanego) przekazałeś wraz z nim do komory.
W wielu przypadkach objawy mogą ustąpić samoistnie, jeżeli poda się poszkodowanemu czysty tlen. Nawet, jeżeli objawy ustąpią to poszkodowany powinien zostać zbadany przez lekarza specjalistę, powinien powstrzymać się także od nurkowania do momentu wyrażenia na to zgody przez lekarza.
Łukasz Ulatowski
źródło: http://www.n-s.pl/delfin/ciekawostki/Chorobad.htm
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz